Corrie van der Meer – Fischer,
voorzitter Nederlandse afdeling Ikebana International
Op het herfstveld
buigt zich de miscantuspluim
zoals mijn hart zich naar jou toebuigt.
uit Man-yo-shu,
een gedichtenverzameling
uit de periode 650 – 750
Vandaag, vrijdag 18 augustus 2017, zijn er werkzaamheden aan het spoor. Dus rijdt de trein van Rotterdam naar Olst via Breda, maar zonder bussen, dat dan weer wel. Ongemerkt gaan de gehaaste geluiden van de stad over in de stilte van een treincoupé, overstappen in Breda, even genieten van het gedempte licht in het nieuwe station, de pastorale beelden van Gelderland en Overijssel die voorbij glijden, een hoofdstuk uit Identiteit en locatie in de hedendaagse literatuur (2003), de vertraagde tijd in Olst en de serene rust van een klein idyllisch landgoed met opstallen, de villa Groenendaal uit 1917. Rieten kap, rode baksteen, witte puien, zwart met rode blinden. Binnen een dubbelhoge hal met een witte trap, eetkamer vóór die uitziet op een gazon met de vlaggenmast, tussenkamer met een secretaire en een houtkleurige vleugel, zitkamer achter met een halfronde erker, glasstroken in lood, overal boeken en tijdschriften, ingelijste foto’s en decoraties. Aan de vlaggenmast wapperde eerder deze maand nog de Zwitserse vlag, begint Corrie.
De Zwitserse gemeenschap in Nederland bestaat uit circa 7.000 mensen. Een deel van hen is verenigd in de Neue Helvitische Gesellschaft met regionale afdelingen, maar bijvoorbeeld ook een schietvereniging. (NHG, website www.schweizerclubsniederlande.com ). De viering van de nationale feestdag (1 augustus 1291) betekent een ontvangst alhier van de Zwitsers in Nederland met toespraken, zang en een vreugdevuur. Dit jaar hadden we 115 gasten.
Aangekomen in de zitkamer bezet de hond des huizes geruisloos het lege midden, dat belegd is met een kleed. Corrie brengt koffie met krentencake, Wedgwood, later een kom soep uit eigen tuin. Als we zitten vraag ik me hardop af of het een interview zal worden met de koningin van de Ikebana, een meervoudig onderscheiden professional, een beroemdheid? Nee hoor, roept ze stellig. Of een botsing tussen haar passie voor kleurrijke bloemen en mijn liefde voor grijze beton? Ook dat niet. Het verbindende begrip is ruimte of, nog iets preciezer, massa versus ruimte. In het bijzonder het onderscheid tussen ruimte laten en ruimte maken. Westers bloemschikken is opvullen, het tegendeel van ruimte laten, Oosters bloemschikken is ruimte maken, aldus Corrie. Ruimte is leegte of, zoals Boeddhisten zingen in de Hart Soetra: Vorm is leegte, leegte is vorm. Dan kan het gesprek eigenlijk al niet meer stuk en beginnen we ontspannen, bij het begin.
Er was eens… een tweetalige stad genaamd Biel/Bienne, 32 km ten noorden van Bern, op de Duits-Franse taalgrens en bekend van Omega, Rolex en andere horlogemerken. Een gezin met een Zwitserse vader en een Hollandse moeder, de oudste dochter en twee jongere zonen, emancipatie is er een onderwerp. De klassieke, behoudende vader, die zijn dochter teveel wil beschermen (kunstgeschiedenis, nee, eerst een vak leren) en de moeder, die daar balans in brengt (apothekersassistente in Leiden, ja). Van mijn moeder heb ik de liefde voor muziek, vertelt Corrie. Leiden brengt behalve studie een echtgenoot in de farmacie aan de universiteit. Van Leiden gaan ze, samen met hun eerste kind, naar Bombay, India, waar hun tweede kind wordt geboren. Nog weer later in Nederland volgen hun kleinkinderen. Het zijn allemaal geschenken, lacht Corrie. De vier jaren in Bombay heb ik me als niet-werkende vrouw van een expat ingezet voor kindertehuizen en weeshuizen, bijvoorbeeld met het opzetten van een apotheek. Ook heb ik er cursussen gevolgd, zoals een cursus Oosters bloemschikken onder leiding van een Indiase docent. Weliswaar kende ik klassieke schikkingen uit een boek van mijn moeder, maar hier ging een hele nieuwe wereld voor me open en ontdekte ik Ikebana (Levende bloemen), vrienden stuurden boeken en zo begon mijn kadō, de weg van de bloemen.
Corrie vervolgt: Terug in Nederland hebben we ons hier gevestigd. Het oude Olst stond voor ’s zomers werken de steenfabrieken langs de IJssel, ‘s winters in de slachterij en de vleesfabriek Olba (later Unilever) en Philips-Duphar, waar mijn man directeur is geweest. Het was, meer dan tegenwoordig, de traditionele standenmaatschappij van adel, fabrikanten en intellectuelen. In Olst ben in actief geweest voor UNICEF, het Prinses Beatrix Fonds en met leeskringen voor plattelandsvrouwen. In Nederland ben ik verder opgeleid in de Ikebana door Jeanne Rauwenhoff. Zij is tot meester opgeleid in Japan en de grondlegger van de Ichiyo School (Stijl) in Nederland. Gedurende mijn opleiding ben in voor seminars zesmaal in Japan geweest. Later ben ik ook opgeleid als docent voor de Ikenobo School. Deze opleidingen zijn het best te vergelijken met ons vroegere gildenstelsel, waarin je van leerling via gezel de meestertitel kon verwerven, maar bij Ikebana is het aantal stappen groter. In Nederland zijn de vier Scholen van Ikebana vertegenwoordigd in de Nederlandse Ikebana Vereniging (NIV), een koepelorganisatie met 7 regionale verenigingen en 500 leden. Na verschillende besturen ben ik voorzitter geweest van de Nederlandse Ikebana Vereniging. Deze functie heb ik na 20 jaar in maart neergelegd. Ik ben nog wel voorzitter van de Nederlandse Ichiyo School.
Verder praten we nog over het Go-centrum in Amstelveen en De meester van het Go-spel (1954) van Kawabata, haar koninklijke onderscheiding in 2014, de televisie-uitzending met koning en koningin op de eerste Koningsdag in 2015 en haar keizerlijke onderscheiding in 2016. Het zijn allemaal beloningen voor het plezier dat me is overkomen, zegt Corrie, maar het gaat om de inhoud en het belang van Ikebana en niet om mijn persoon… De basis van Ikebana is een ongelijkzijdige driehoek, de spanning van de asymmetrie en de diepte. De essentie ligt, net als bij haiku, in wat niet gezegd wordt. Een laatste vraag: Heb je misschien feedback voor de NJV? Het antwoord luidt: Tweemaal heb ik een jubileum-commissie voorgezeten, maar verder kom ik weinig, ook vanwege de afstand. Ik verheug me op de lezing van Daan Kok over COOL JAPAN op 3 september in Leiden. Overigens moet de NJV er wel voor zorgen dat de inhoudelijke kennis niet afneemt, want dat kan op termijn leiden tot opheffing van de vereniging.
Naast haar plek op de bank staat een houten krukje met negen boeken. Ik mag er een foto van maken, want… De emotionele waarde van deze boeken is wat me op dit moment bezig houdt, naast het werk voor de internationale Ikebana-congressen. Het laatste congres is in mei 2017 gehouden in Okinawa. Het volgende congres is in augustus 2018 in Brugge. Intussen is het de hoogste tijd geworden om afscheid te nemen. Gelukkig zijn we verbonden met het wereldwijde web.
Ikenobo School
Circa 1500
Klassiek, Kyoto (tempelschikkingen)
E-mailadres nor.linden@planet.nl
Video https://youtu.be/5t804coBNR0
Video https://youtu.be/g8cyQYZGcDo
Ohara School
1895 (import Westerse bloemen)
Moribana-stijl, ook als landschapsstijl
Website www.ikebana-ohara.n
Video https://youtu.be/uVWrwN_yY0s
Sogetsu School
1927
Klassiek met abstracte elementen, Tokyo
Website www.sogetsubranchnederland.n
Video https://youtu.be/wmHrSo91M7g
Video https://youtu.be/8FCmj5VmMxo
Ichiyo School
1937
Natuurlijk, vrij
Website www.ikebana-ichiyo.nl
Video https://youtu.be/zJrjfowtPal
Nederlandse Ikebana Vereniging
1960
Website www.ikebana-info.nl
Video https://youtu.be/F1PVlDyZMZw
Ikebana International (Tokyo)
1956
161 afdelingen, 7.600 leden in 50 landen
Website www.ikebana.org
Bij het afscheid dank ik Corrie voor deze inspirerende ontmoeting. Het was een plezierig gesprek, zegt ze met een glimlach, ik hoop dat je er wat aan hebt.
Maarten Valkenburg
Het gedicht in de aanhef is overgenomen uit het Nieuwbulletin Jubileumeditie 55 jaar NIV 2015 van de Nederlandse Ikebana Vereniging op blz. 21.
Dit is het laatste interview uit de serie HET VERHAAL VAN…, waarin zeven vrouwen hun verhaal vertellen over Japan. In 2016 Inge Klompmakers, Titia van der Eb – Brongersma en Emmy Stoel, in 2017 Joke Meerman (lezing), Katarzyna Cwiertka, Ingrid Houtkooper en Corrie van der Meer – Fischer.
